Poslednjih godina, površine pod uljanom repicom u našoj zemlji su u značajnom porastu, na šta su verovatno presudno uticale relativno visoke i stabilne otkupne cene, ali i druge osobine ove biljne vrste koje potenciraju njeno gajenje na našim poljima, navodi se na sajtu NS seme.
Jedna od osobina repice koja je vrlo važna za adaptaciju ratarske proizvodnje na predstojeće klimatske promene je svakako ozimost. Ozime forme koje sejemo krajem leta imaju dužu vegetaciju, a time i skladniji rast i razviće biljaka. Posle prezimljavanja u polju, takav usev ulazi u proleće dobro razvijen i ukorenjen, a samim tim manje osetljiv na sušu i korove, što omogućava više i stabilnije prinose u odnosu na jare forme.
Prednost je i u tome što repica završava plodonošenje pre najizrazitije i najčešće letnje suše u julu i avgustu. Pojedine zemlje imaju čak i subvencije za useve koji su preko zime na parceli kao proizvodni usev, pokrovni usev ili zelenišno đubrivo, kako bi ohrabrile proizvođače da seju ozime vrste i spreče ispiranje hraniva tokom jesenjeg i zimskog kišnog perioda. Uljana repica izuzetno dobro vezuje azot u jesenjem periodu, stvarajući veliku količinu organske materije, i smanjuje opasnost od gubitka ovog hraniva i zagađenja podzemnih voda ispiranjem.
Uljana repica se seje uskoredno i vrlo rano ulazi u fazu intenzivnog porasta, grana se i pokriva čitavu površinu parcele, što joj omogućava dobru konkurentnost prema korovima, posebno u prolećnom periodu. Potrebno je naglasiti da je repica osetljiva na korove tokom nicanja, u jesen do sklapanja redova, s tim da letnje-jesenji korovi izmrzavaju tokom zime. Kako su za uljanu repicu najčešći predusevi strna žita, usled osipanja . Najbolje je da se pojava samoniklih strnih žita i korova iz iste porodice kojoj pripada uljana repica (Brassicaceae, krstašice) rešava u predusevu ili pre setve uljane repice.
Uljana repica se seje ranije od strnih žita jer je prezimljavanje repice je nešto slabije. Za razliku od pšenice, čija je tačka rasta tokom jeseni i zime ispod površine zemljišta u čvoru bokorenja, kod uljane repice ona je između kotiledona iznad površine zemljišta. Samim tim, repica je izložena nižim temperaturama, pa je i veći rizik od izmrzavanja tokom zime.
Za repicu je zato još bitnije da u kratkom jesenjem periodu stvori veću lisnu površinu, odnosno više hrane za rast korena i njenu akumulaciju u zadebljanom vratu korena. Ulaskom u zimu, kod repice se kao i kod žita odvija proces kaljenja tj. očvršćavanja, odnosno postepenog povećanja otpornosti na niske temperature. Da bi se kaljenje završilo, važno je da tokom jesenjeg i zimskog perioda imamo postepen pad temperature, jer se u prvoj svetloj fazi na temperaturama od +7 do +5oC tokom 14–20 dana akumuliraju šećeri, a tek u drugoj, tamnoj fazi kaljenja, koja traje 5–7 dana na temperaturi od –5 do –7oC, dolazi do obezvodnjavanja ćelija i postiže se konačna otpornost na niske temperature.
U slučaju golomrazice, otpornost useva repice je do –15oC, a uz snežni pokrivač debljine 2–6 cm i do ‑25 oC. Otpornost nije uvek jednaka, jer zavisi od dužine trajanja niskih temperatura, kao i temperaturnih kolebanja, snežnog pokrivača, vetra, zasićenosti zemljišta vlagom, stanja i fenofaze useva. Evidentno je da je uljana repica slabije otpornosti na niske temperature od pšenice, kao i da je nešto slabije otpornosti od ozimog ječma u proleće.
Za postizanje optimalnog razvoja i otpornosti na zimu, potrebno je da repica nikne 6 nedelja pre pojave mrazeva od ‑5oC. Optimalna faza za prezimljavanje je kada biljke imaju 7–10 snažnih listova rozete, prečnika vrata korena iznad 8 mm, visine pravog stabla do 1 cm, odnosno da je nadzemni deo biljke visine oko 25 cm, što podrazumeva da je glavni koren dubine 10–15 cm. Osim prezimljavanja, faza u kojoj repica uđe u zimu utiče i na sposobnost regeneracije u proleće. Naime, zbog skraćenog dana i niskih temperatura, uobičajeno je da tokom zime list gubi zelenu i dobija bordo boju.
U hladnijim godinama veći deo listova rozete može odumreti, ali je biljka živa sve dok je vrat korena vitalan jer se iz njega regeneriše cela biljka u proleće.
Stanje u kom repica ulazi u zimu je vrlo važno zato što repica ulazi u generativnu fazu pre zime, a začinjanje cvetova je od početka novembra (kod setve u avgustu) do sredine decembra (kod setve u septembru). Znači da u se u tom periodu određuje broj cvetova po biljci, odnosno potencijalni nivo rodnosti što, osim na visinu, utiče i na stabilnost prinosa.
Repica se seje pliće od strnih žita jer je seme repice u odnosu na pšenicu sitnije 8–10 puta i zahteva kvalitetniju predsetvenu pripremu. Zbog pliće i ranije setve, repica je osetljivija na nedostatak vode u nicanju, pokoricu, žetvene ostatke i zbijenost zemljišta. Svaki naredni prohod u pripremi zemljišta treba da bude plići od prethodnog kako bi se što bolje sačuvala vlaga. Setveni sloj zemljišta mora biti optimalno usitnjen i sabijen, zbog boljeg kontakta sa semenom i ujednačene dubine setve.
Optimalna gustina useva zavisi od tipa sorte, kvaliteta predsetvene pripreme, agroekoloških uslova, itd. U Americi se smatra da je za repicu optimalno ako u proleće imamo od 60–100 biljka po m2. Prinos se neće značajnije smanjiti ako je gustina useva u intervalu od 40 do 150 biljka po m2. U retkom sklopu od 10–20 biljka m2 dolazi do jakog grananja, čime se značajno kompenzuje nedostatak biljaka. U tako retkom sklopu dobija se čak 60–70% prinosa u odnosu na optimalnu gustinu, ali je problem sa korovima i neujednačenim sazrevanjem izraženiji.
Optimalan sklop omogućava ranije i ujednačenije sazrevanje zbog manjeg grananja, odnosno tanjeg stabla, što sve skupa olakšava žetvu. Takođe, niži je sadržaj glukozinolata i veći sadržaj ulja. Pri gustinama preko 150 biljaka po m2, pre zime se formiraju slabije razvijene biljke koje su osetljivije na izmrzavanje, a usev je skloniji poleganju i napadu bolesti. U uslovima sličnim našim, za hibride koji su robusniji i imaju brži početni porast preporučuje se 40–50 biljaka po m2, a za linijske sorte 60–70 biljaka po m2 u žetvi.
Kao rezultat intenzivnog i dugogodišnjeg oplemenjivanja, u Institutu za ratarstvo i povrtarstvo formiran je sortiment za setvu u narednoj vegetacionoj sezoni, namenjen za konvencionalni i organski tip proizvodnje. Sorte Zlatna, Zorica, Jasna i Anna su u prethodnim godinama pokazale odlične rezultate, visoke prinose semena i ulja vrhunskog kvaliteta.
Adaptirane su na naše uslove proizvodnje i otporne na promenljive uslove i duge tople periode u jesen, tako da ne prelaze iz vegetativne u generativnu fazu pre zime, odnosno nema pojave stabla koje izaziva opadanje otpornosti na niske temperature. Intenzivan porast u proleće, kao i rano i ujednačeno cvetanje, ostavljaju dovoljno vremena da se formira i dobro nalije zrno.
Pravilan i blagovremen prolazak kroz fenofaze u sazrevanju omogućava da usev bude spreman za žetvu i realizuje pun genetski potencijal za prinos i kvalitet pre žetve pšenice. Na taj način se rentabilnije koristi mehanizacija i drugi resursi u proizvodnji na gazdinstvu.
Prvi domaći hibrid ozime uljane repice NS RAS uveden je u komercijalnu proizvodnju 2017. Ima brži tempo rasta u ranijim fazama razvoja useva, što u proizvodnji omogućava i nešto kasniju setvu, odnosno više vremena za kvalitetnu pripremu zemljišta. Nešto je bujniji i stvara više suve materije, posebno u fazi posle cvetanja, što se odražava i na prinos semena. Takođe, odlično podnosi klimatski stresne uslove i veoma je adaptibilan. izvor NS SEME