Interesi koje proizvođači ostvaruju udruživanjem mogu biti različiti, počev od najjednostavnijeg udruživanja radi nabavke repromaterijala ili zajedničke prodaje na zelenoj ili kvantaškoj pijaci, do krupnih zajedničkih investicija u izgradnju neophodne infrastrukture, formiranja robne marke i zaštite porekla proizvoda.
Dobro organizovani poljoprivredni proizvođači u razvijenim zemljama koje poseduju i neguju tradiciju udruživanja, aktivno utiču na funkcionisanje tržišta, učestvuju u donošenju strategija razvoja, zakonskih mera i mera agrarne politike, čime štite svoje interese i stvaraju bolje uslove za rad i život na selu doprinoseći na taj način i ukupnom ruralnom razvoju. Primeri koji slede predstavljaju korak dalje u organizovanom pristupu poljoprivrednih proizvođača čiji su se ekonomski interesi povećavali srazmerno povećanju obima proizvodnje i koji su bili glavni nosioci većih ulaganja u proizvodnju i preradu.
U Nemačkoj su se poljoprivrednici, pre više desetina godina, suočavali sa problemom kreditiranja, jer banke nisu odobravale pozajmice za proizvodnju ili su ih dodeljivale uz velike, teško prihvatljive kamatne stope. U cilju rešavanja ovakvih i sličnih problema, poljoprivrednici počinju da se udružuju i da svoju skromnu štednju objedinjuju i pozajmljuju jedni drugima, po kamatnim stopama nešto većim od onih koje su dobijali od banaka na svoje štedne uloge. Stvaranjem povoljnih uslova kreditiranja sredstva su ulagana u proširenje osnovne proizvodnje i prerađivačkih kapaciteta. Na osnovu jedne takve slične fondacije formirana je kasnije Raiffeisen banka, koja danas predstavlja jednu od poznatih banaka u Evropi.
Primer dobre proizvođačke prakse su i proizvođači jagodastog voća, koji su se 1972. godine, ujedinili i formirali udruženje od 20 članova pod nazivom KG Fruits LTD u Engleskoj. Osnovna svrha njihovog udruživanja bila je prevazilaženje problema sve veće konkurencije.
Dogovorili su se da svi proizvode istu vrstu i sortu sitnog voća, da primenjuju istu tehnologiju proizvodnje, da na isti način pakuju voće i da 5%, od ostvarene prodaje, izdvajaju za udruženje. Početkom 2007. godine ovo udruženje je imalo, 73 člana, a zajednička finansijska sredstva uložena su u moderne plastenike i hladnjaču za pakovanje i čuvanje sitnog voća. Takođe su organizovana brojna savetovanja, treninzi za poljoprivrednike, kao i radne posete radi daljeg stručnog usavršavanja.
Upravo ovako iskustvo podstaklo je proizvođače maline u Arilju da osnuju Udruženje proizvođača maline, a zatim i Udruženje otkupljivača i hladnjačara maline i ostalog jagodastog voća. I pored različite poslovne politike hladnjače su veoma brzo shvatile da na Evropsko tržište mogu da nastupe samo organizovano pa su se ujedinile i napravile Uniju hladnjačara Srbije.
Pozitivni rezultati udruživanja ostvareni su i na području Srbije, gde se veliki značaj mora pridavati aktiviranju poljoprivrednih proizvođača sa nerazvijenih i marginalnih područja. Prvi oblici udruživanja u vidu mašinskih prstenova organizovani su u opštinama Tutin, Sjenica i Prijepolje u okviru projekta „Pomoć u razvoju stočarstva u planinskim oblastima sandžačkog regiona“ koji je realizovao FAO UN.
Na području Peštera u realizaciji već pomenutog projekta FAO formirana je vunarska zadruga „Pešterska ovca“ u Sjenici. Razlozi za njeno formiranje sastojali su se u tome što je u Srbiji u dužem vremenskom periodu postojao problem u vezi sa otkupom vune, otkupna cena je bila vrlo niska pa su je farmeri najčešće bacali i spaljivali, a ima i onih koji su je čuvali i po nekoliko godina, čekajući bolje dane. Sa ovim projektom stigli su bolji dani 2004. godine, kada su farmeri dobili na korišćenje presu za vunu. Zahvaljujući ovoj zadruzi, rešen je dugogodišnji problem u vezi sa otkupom vune i ostvarena su značajna finansijska sredstva.
Pozitivan je i primer preduzimljivih farmera iz sela Leskove (Tutin ) koji su se udružili i osnovali Udruženje proizvođača mleka „Peštersko mleko“. Njihov najveći problem predstavljao je neorganizovani otkup mleka. Na Pešterskoj visoravni mleko se uglavnom prerađuje u sir, koji je poznat po svom visokom kvalitetu. U slučajevima da na tržištu dođe do male potražnje za sirom ili pak prezasićenosti, javljao se problem većih količina mleka koje nije imao ko da otkupi. Obližnjim mlekarama nije bilo u interesu da odlaze do zabačenih sela i otkupljuju mleko, a postojala je i neizvesnost u pogledu dnevnog otkupa mleka. Zbog toga su proizvođači ovog sela predložili obližnjoj mlekari da sami organizuju otkup mleka, nepromenljivog kvaliteta i u stalnoj količini od 240 litara, kao i prevoz mleka do mlekare u periodu od dva meseca. Mlekara je prihvatila ovaj predlog, a kada su farmeri ispoštovali dogovor i količinu mleka povećali sa 240 na 1.200 litara dnevno mlekara je sama počela da vrši otkup mleka. Farmeri su formirali otkupno mesto za mleko u skladu sa evropskim standardima i uz primenu HACCP sistema kvaliteta.
Udruženje povrtara u Begaču proizvede godišnje više od 10.000 tona pretežno korenasto-krtolastog povrća. Zahvaljujući dobrom kvalitetu, i kontinuitetu proizvodnje, ovi proizvođači, isporučuju svoju robu lancu supermarketa „Maxi“, „Rodić“, a u skorijem periodu šargarepu prodaju i hrvatskom supermarketu „Konzum“.
Primera za dobrim udruživanjem ima i na ostalom području Srbije, ali oni su još uvek samo kapi u moru poljoprivrednih proizvođača.
Dipl. Inž. Marko Bogojević PSSS Kraljevo