Dan zaštite životne sredine u celom svetu obeležen je 05. juna uz slogan „Vreme je za prirodu“ kroz kampanje i akcije usmerene na očuvanje biodiveriteta i ukupne prirodne baštine.
Polazeći od stanovišta da se zaštita biodiverziteta najbolje sprovodi očuvanjem staništa, na osnovu rada Zavoda za zaštitu prirode Srbije, početak ove godine u našoj zemlji obeležila je zaštita tri nova zaštićena područja. To su specijalni rezervati prirode duž Morave, „Brzansko moravište“ i „Osredak“, i geološki fenomen Spomenik prirode „Blederija“, koji je stanište velikog broja retkih i ugroženih vrsta.
Foto: Zavod za zaštitu prirode Srbije
Na osnovu studija zaštite Zavoda zaštitu prirode Srbije, kao stručnih dokumentacionih osnova, Vlada Republike Srbije donela je uredbu o proglašenju Specijalnog rezervata prirode „Brzansko moravište“ i Spomenika prirode „Blederija“. Uredbe su stupile na snagu krajem januara 2020. godine, dok je za Specijalni rezervat prirode „Osredak“ uredba o proglašenju doneta krajem februara meseca. Sva tri nova zaštićena područja su zaštićena kao prirodna dobra od velikog značaja.
Povodom stavljanja pod zaštitu tri nova područja direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije, mr Aleksandar Dragišić ističe da „proglašenjem ovih područja u Srbiji je trenutno zaštićeno 7,66% teritorije, odnosno 677.950 ha u okviru 450 područja“.
„Pored proglašenja novih područja“, Dragišić, poručuje da je „za zaštitu prirode jednako značajno nastojanje da svaki građanin naše zemlje bude svestan značaja očuvanja prirodnih vrednosti, biodiverziteta i geonasleđa Srbije, i da svojim ponašanjem i svakodnevnim odnosom doprinosi njihovoj boljoj zaštiti, jer briga o prirodi je briga za dobrobit čoveka“.
Više informacija o novim zaštićenim područjima:
Specijalni rezervat prirode „Brzansko moravište“ na teritoriji grada Jagodina i opštine Batočina stavljen je pod zaštitu kao područje značajno sa aspekta zaštite ptica močvarica, kao deo koridora za njihove migracije, a obezbeđuje i uslove za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta ptica. Na ovom prostoru redovno boravi oko 60 strogo zaštićenih vrsta ptica, od kojih se oko 30 tu i gnezdi. Među vrstama od posebnog interesa za zaštitu izdvajaju se mali vranac, čapljica, gak, siva čaplja, mala bela čaplja, bela roda, crna roda, crnka, orao kliktaš, vivak, žalar slepić, obična čigra, sivi svračak. SRP „Brzansko moravište” je od izuzetnog značaja kao reproduktivni centar za više vrsta vodozemaca i gmizavaca, ali i za očuvanje ukupnog biodiverziteta područja. Brzansko moravište je prvo područje duž Velike Morave stavljeno pod zaštitu, i jedno je od poslednjih očuvanih močvarnih staništa, stari meandr reke Velike Morave kod sela Brzan.
Na području Specijalnog rezervata prirode površine 64,76 ha uspostavljeni su II i III režim zaštite u okviru kojih nije dozvoljeno obavljati radove i aktivnosti za koje se, u skladu sa zakonom, uređuje zaštita prirode. Specijalni rezervat prirode „Brzansko moravište” poveren je na upravljanje Odeljenju za zaštitu i unapređivanje životne sredine Gradske uprave Jagodina.
Spomenik prirode „Blederija“ se nalazi na jugozapadnom obodu regije Dunavskog ključa, jugozapadno od Кladova, i stavlja se pod zaštitu da bi se očuvalo bogatstvo i raznovrsnost oblika geodiverziteta. Izvorište Blederije je razbijenog tipa, sa četiri mesta isticanja vrela, dva akumulativna vodopada, od kojih nizvodniji, zbog visine od oko 7 m, lepote i bogatstva vode, predstavlja objekat hidrološkog nasleđa Srbije. Velike akumulacije bigra su u donjem toku, a vrelska pećina Sokolovice, sa istoimenim povremenim vrelom gravitacionog tipa i periodskim tokom, je nizvodno od lokaliteta ,,Grad” do sastava sa tokovima Suvaja i Blederija koje su usekle živopisnu krečnjačku klisuricu sa nekoliko izrazitih suženja i slapova.
Na području spomenika prirode površine 398.87 ha ustanovljen je II režim zaštite. Spomenik prirode „Bledrija“ poveren je na upravljanje Turističkoj organizaciji Кladovo.
Specijalni rezervat prirode „Osredak“ zaštićen je kako bi se očuvala močvarna staništa u dolini Zapadne Morave, koja se sastoje od spleta starih rukavaca, mrtvaja i desetine novonastalih jezera, kao i paleozojski kristalasti škriljci visokog stepena metamorfizma u podini preko kojih se prostire neogeni i kvartarni stenski kompleks, belovodski peščari, panonsko – pontski sedimenti, alo i da bi se očuvalo prisustvo 44 biljne vrste, ostatak mezofilnih nizijskih poplavnih lužnjakovih šuma, zajednice bele i krte vrbe, bele i crne topole, rakite, ugroženih biljnih vrsta kao što su žuti lokvanj, gronjasti šilj, rastavić i gavez, staništa ptica koja čine deo koridora migracije, kao i da bi se obezbedili uslovi za gnežđenje mnogih retkih i zaštićenih vrsta (83 vrste ptica), staništa za vodozemce, među kojim su: velika zelena žaba, krastava žaba i zelena krastava žaba, i staništa barske kornjače i zmije – belouške, ribarice i smuka među gmizavcima.
Na području specijalnog rezervata prirode površine 245,75 ha ustanovljeni su režimi II i III stepena zaštite. Specijalni rezervat prirode je poveren na upravljanje Javnom komunalnom preduzeću Кruševac.
Predlog: O ovim, ali i ostalim zaštićenim područjima, više informacija može se pronaći na www.zzps.rsa o Svetskom danu zaštite životne sredine na https://www.worldenvironmentday.global/