Na ovom časnom Krstu prote bukovičkog Atanasija Antonijevića je nastala moderna Kraljevina Srbija. Na ovom Krstu su se zakleli Karađorđevi ustanici na današnji dan u Orašcu 1804. godine i na tom Krstu i zakletvi je napravljena današnja Srbija.
Doduše, današnja Republika Srbija je napravljena na uzurpatorskom zasedanju zločinačkog komunističkog AVNOJ-a ali se nadamo u buduće naraštaje da će se vratiti ovom Krstu prote Atanasija i da će na Njemu, kao naši preci Karađorđevi ustanici, opet graditi i obnavljati Srbiju kakvu su oni zamislili.
Nismo mi i ne bi trebalo da budemo nikakva “sekularna država” jer smo nastali i obnovili se na ovom Krstu, a POSTOJALI DALEKO RANIJE OD ONIH KOJI NASTADOŠE ,,ONOMAD,,!
Srpska pravoslavna crkva je temelj ne samo srpske duhovnosti i nacionalne svesti, već i srpske državnosti, jer je upravo Sveti Sava, kao prvi srpski arhiepiskop, krunisao svog brata Stefana za prvovenčanog srpskog pravoslavnog kralja. Postojale su srpske države i kraljevine i pre Nemanjića, no oni su joj udarili suštinske temelje na kojima je Karađorđe obnavljao Srbiju.Srpska pravoslavna crkva, zajedno sa svojim mitropolijama crnogorskom (tj. zetskom), beogradskom i karlovačkom jeste temelj i srpske i crnogorske države.
Na duhovnom vođstvu i autoritetu prote bukovičkog Atanasija obnovljena je Nemanjićka Srbija.
Bez delatnosti prote Atanasija i uopšte sveštenstva i monaštva Smederevskog sandžaka (pravi naziv za ono što se u narodu kolokvijalno naziva “Beogradskim pašalukom”) teško da bi ustanak onakve snage i razmera bio zamisliv.
Pre nego što kažemo nešto više o proti bukovičkom Atanasiju Antonijeviću, oko koga su počeli da se okupljaju Karađorđe i ostali junaci našeg oslobođenja od Turaka, treba napomenuti razmere uticaja sveštenstva i monaštva na Srpsku revoluciju, koja je započeta u Orašcu na Sretenje 1804. godine.
Dakle, tu su bile izuzetne ličnosti, koji su zbog svog učešća i mučeništva u Prvom srpskom ustanku, upisani u najsjajnije redove naše nacionalne istorije.
Najpre pomenimo arhimandrita i igumana manastira Bogovađa kod Lajkovca, Rafaila Nenadovića, koga narod pamti kao Hadži Ruvima, a koga su Turci, kao jednog od najuglednijih srpskih duhovnika, mučili i ubili u “Seči knezova”, događaju koji je prethodio samom ustanku.
Zatim tu je bio i jeromonah i iguman manastira Moravci kod Ljiga, Gerasim Georgijević, u narodu poznatiji kao Hadži Gerasim ili Hadži Đera, a koga su Turci takođe ubili u “Seči knezova”. Obojica su okupljali oko sebe najuglednije i najimućnije Srbe pripremajući ih za konačni ustanak protiv Turaka.
Zatim tu su i iguman Pajsije Ristović i Sveti jerođakon Avakum Prodanović (rodom sa Kozare), kao aktivni pomagači ustanka i mučenici koji su postradali za Hrista u Beogradskoj tvrđavi 1814. godine, nakon bune Hadži-Prodana Gligorijevića.
Ovde obavezno moramo da pomenemo i dvojicu vladika odnosno tri Pajsija. Tu je najpre potonji mitropolit beogradski Melentije Pavlović, koji je u vreme ustanka bio iguman manastira Vraćevšnica kod Gornjeg Milanovca. Tu je takođe bio i potonji vladika užičko-šabački Melentije Simeonović Nikšić, jedan od najvažnijih duhovnika tokom ustanka. Još jedan Melentije, ovoga puta Melentije Stevanović, iguman manastira Rača na Tari kod Bajine Bašte, se takođe isticao tokom ustanka.
Dodatno što se tiče učešća Srpske pravoslavne crkve u obnovi srpske državnisti 1804. godine, tu ne smemo da zaboravimo i sveštenike protu Mateju Nenadovića i popa Luku Lazarevića, kao najbliže Karađorđeve ustanike. Tu treba pomenuti i Karađorđevog zeta popa Miljka iz Adžibegovca, koji se kasnije zamonašio u resavskom kraju.
Međutim, ubedljivo najvažnija ličnost okupljanja Srba na ustanak bio je prota bukovički Atanasije Antonijević.
Prota Atanasije rođen je u Bukoviku pod Bukuljom 1734. godine (tokom 19. veka Bukovik je postao deo novostvorene varoši Aranđelovac) i bio je sin Antonija Popovića. Prvi učitelj mu je bio njegov izuzetno obrazovani stric, prota bukovički Jeftimije, a nakon obrazovanja stečenog u kući odlazi u turski Beograd, gde je izučio abadžijski zanat. U Beogradu je tečno naučio turski i grčki, što će ustanicima biti od velike koristi. Takođe je učio bogoslovlje po nekoliko manastira u Šumadiji i u Sremu. Tokom Austrijko-turskog rata (1788-1791) nalazio se u izbeglištvu u Austriji, najviše u Sremu i Banatu.
Posle iznenadne smrti strica Jeftimija, Atanasije biva rukopoložen u čin jereja i postavljen na njegovo mesto. Ubrzo postaje i protojerej.
Imao je i rođenog brata Arsenija Antonijevića koji je bio poznati srpski trgovac u Zemunu i još dvojicu braće. Sin njegovog brata Arsenija bio je čuveni istoričar i srpski političar Lazar Arsenijević Batalaka, a sin rođene sestre prote Atanasija bukovičkog bio je Vasilije Stefanović Saramanda, istaknuti junak Prvog i Drugog srpskog ustanka.
Uoči Prvog srpskog ustanka prota Atanasije bio je jedan od najuglednijih sveštenika i najvećih srpskih duhovnika u Šumadiji. S obzirom da je tečno govorio grčki jezik, bio je u dobrim odnosima sa grčkim vladikama, koje su tada slate iz Carigrada da stoluju u Srbiji. A zahvaljujući znanju turskog jezika i čestim boravcima u Beogradu, saznao je još tokom početka “Seče knezova” da je planirano i pogubljenje Karađorđa Petrovića među najuglednijim Srbima tog doba, poput Aleske Nenadovića, Ilije Birčanina, Stojana Mihajlovića, itd. Karađorđa je o planovima za njegovo pogubljenje upravo upozorio na vreme prota Atanasije Antonijević i tako mu spasao život.
Karađorđe i prota Atanasije su se jako dobro poznavali, često su se posećivali, a proti je bilo veoma stalo do ovog kontakta s obzirom da je u Karađorđu video jednog od potencijalnih vođa ustanka. Prota Atanasije je bio i duhovnik Karađorđu i njegovoj ženi Jeleni, koji su bili izuzetno pobožni ljudi postivši sve postove i redovno se pričešćivali. Kod njega su se njih dvoje ispovedali i pričešćivali. Uz Karađorđa, gotovo svi viđeniji ustanici su postili, ispovedali se i pričešćivali kod prote Atanasija. Zajedno sa Karađorđem Petrovićem, prvi ustanici će se okupiti na svadbi sina Stevana Tomića u Orašcu, u novembru 1803. godine.
Ugledni Šumadinac Stevan Tomić je tada ženio sina Maksima, a kada je veselje poodmaklo, tiho i neupadljivo je prota Atanasije pozvao grupu najuglednijih Šumadinaca, koji su bili gosti, na dogovor u obližnju Marićevića jarugu. Na tom skrovitom mestu je prota Atanasije održao poduži govor, u kome je posebno istakao kako je sloga ubedljivo najvažnija i da je najveća opasnost preti od izdaje. Tu je i zakleo buduće srpske ustanike:
“Ko izdao, izdalo ga telo; poželeo, ali ne mogao poći; niti mu se staro ni mlado u kući javljalo. Od ruke mu se sve skamenilo, u toru mu ne blejala stoka, u oboru ne rikala. Da Bog da da se sinji kamen stvori da se drugi na njega ugledaju. Niti bi srećan, ni dugovečan, niti lica Božja ugledao. Amin”.
Preživeli nakon “Seče knezova”, najugledniji ustanici će se ponovo okupiti na istom mestu, u Orašcu, na Sretenje Gospodnje naredne 1804. godine. Na ovom sudbonosnom skupu za srpski narod, prota Atanasije će pred knezovima i vojvodama reći sledeće:
“Braćo, evo već tolike stotine godina prođoše otkako se sva naša slava zakopa u grob na Kosovu. Od onda se naši noževi, sablje i puške zavlače u klade. Sveti Božji oltari, koji su naših careva i kraljeva krasili Srbiju kao cveće, danas su štale za turske konje. Obraz naših žena, sestara i kćeri gazi se nogama kao da smo svi pravo roblje. Braćo, zemlja stenje, a nebo nad nama plače gledajući naše muke. Nego, braćo, u ime Stvoritelja Boga i Spasitelja našega, da ustanemo na oružje! Bog će nam pomoći, a i car će to odobriti, jer ove krvopije i njemu o glavi rade”.
Nakon ovog govora, prota Atanasije zaklinje pred brojnim narodom sve srpske knezove i narodne vođe na međusobnu slogu i vernost prethodno izabranom velikom voždu Karađorđu Petroviću.
Upravo je prota Atanasije okupio sve te ljude i organizovao sav narod ključno utičući na podizanje Prvog srpskog ustanka.
Iako star, prota Atanasije učestvuje i u prvoj bici Prvog srpskog ustanka sa Turcima kod sela Drlupe, na obroncima planine Kosmaj. Jednom grupom ustanika komanduje Karađorđe, a drugu je poveo ostareli i u narodu veoma ugledni prota Atanasije. Pred samu bitku prota se obraća ustanicima sledećim rečima:
“Braćo, evo dođe i to da se pobijemo s Turcima. Nemojte, braćo, nijedan uzmaknuti, niti se poplašiti. Bog je s nama, pa koga se drugoga imamo bojati? Nego treba opet da se zakunete da ćete složno udariti i da nećete izdati”.
”Kunemo se” uzviknuše ustanički momci iz sve glasa.
S obzirom na svoj sveštenički čin, prota Atanasije nije neposredno učestvovao u borbama, ali je svog sestrića Saramandu, sa konjem i opremom koju je on kupio, stavio u prve redove.
Konstantin Nenadović navodi da je nakon Zbora u Orašcu, i odigrane knjučne uloge u pripremanju ustanka, prota Atanasije umro na proleće 1804. godine i da je sahranjen na bukovičkom groblju. Međutim, prema navodima njegovog sinovca i čuvenog srpskog istoričara Lazara Arsenijevića Batalake, prota Atanasije je umro u decembru 1810. godine i sahranjen je u Bukovičkoj crkvi, odnosno u hramu Svetog Arhangela Gavrila uz oltar.
No, kada su Turci 1813. godine zapalili crkvu, drveni krov se srušio i oštetio belu nadgrobnu ploču, od koje do kraja 19. više ništa nije ostalo.
Na slici vidite jednu od najvećih relikvija srpske istorije. Teško da se može naći još neki predmet od ovolike važnosti, ne zbog njegove neposredne vrednosti, već zbog onog koliko taj predmet znači!
Ovaj krst je prota Atanasije je predao svom dugogodišnjem prijatelju i saborcu Petru Jokiću, inače desnoj ruci vožda Karađorđa.
Ovaj krst se u porodici Petra Jokića čuvao kao najveća relikvija sve do 1954. godine, kada su ga naslednici poklonili Muzeju Prvog srpskog ustanka u Orašcu.
Ovaj predivni drveni krst izrađen je krajem 17. veka, nije okovan i malih je dimenzija. Na njemu se nalaze grčke signature, te podseća na slične krstove iz svetogorskih manastira. Na krstu, sa svake strane je izrađena po jedna glavna scena iz Jevanđelja: Krštenje i Raspeće, a sa strane u nišama su figure jevađelista i anđela.
Upravo na tom krstu je nastala moderna Srbija.
2025-02-15