U Dalmaciji su otkriveni novi slučajevi antraksa, saopštilo je hrvatsko Ministarstvo poljoprivrede. Hrvatska se bori sa opasnom zarazom antraks, koja se prvenstveno javlja kod životinja, ali se može preneti i na ljude. Antraks, kod ljudi se obično javlja na koži, u obliku crne bubuljice, a ako se ne reaguje na vreme, ishod može biti fatalan.
Antraks, poznat i kao crni prišt, je akutna zarazna bolest koju izaziva bakterija Bacillus anthracis. Većina oblika ove bolesti je smrtonosna i za ljude i za životinje, ali postoji efikasna vakcina i neki oblici oboljenja dobro reaguju na antibiotsku terapiju
„Prema poslednjim podacima Hrvatskog veterinarskog instituta, od tri uzorka uginulih goveda sa područja Maovica koja su obrađena tokom subote i nedelje, dva su pozitivna na bolest antraks, a jedan je negativan“, navedeno je u saopštenju, prenosi hrvatski portal Indeks. Ministarstvo saopštava da će, kako novi uzorci i rezultati laboratorijskih ispitivanja budu pristizali, pravovremeno, zajedno sa drugim institucijama, obaveštavati javnost o razvoju situacije.Ono je naglasilo da sutra na snagu stupa Rešenje o proglašenju distrikta koje se zvanično naziva „bedrenički distrikt“ u skladu sa kojim će biti organizovano vakcinisanje na zahvaćenom području.
Stručnjaci su objasnili da se, za razliku od afričke svinjske kuge, kod antraksa životinje ne usmrćuju, već se sprovodi obavezno višegodišnje vakcinisanje u pogođenom području.„Ako je životinja zaražena, ona će uginuti. Ne leči se, ali druge životinje se vakcinišu i time se sprečava širenje zaraze“, pojašnjeno je.
Prema rečima predstavnika Hrvatskog veterinarskog instituta, proizvodi zaraženih životinja, uključujući meso i mleko, ne smeju da se koriste, a gazdinstvo ostaje pod merama dok se ne završi vakcinisanje i stoka ne stekne imunitet. Leševeživotinja preuzimaju koncesionari, a njihovi uzorci se analiziraju. Građani koji su u kontaktu sa životinjama na pogođenim područjima pozvani su na oprez, a sve slučajeve uginuća treba odmah prijaviti veterinarskoj inspekciji. U Hrvatskoj je atraks prethodno utvrđen na području Vrlika i Lonjskog polja, gde su slučajevi zabeleženi i 2022. godine
Šta je antraks?
Antraks je ozbiljna i retka zarazna bolest koju izaziva bakterija Bacillus anthracis, a poznata je od davnina, obično kao bolest biljojeda. Antraks je bolest koja se najčešće prenosi kontaktom sa zaraženim životinjama ili kontaminiranim materijalima, ali nije visoko zarazna među ljudima. Zaraza se može desiti ako spore bakterije dođu u kontakt sa otvorenom ranom, ali su takvi slučajevi vrlo retki. Najčešće do izbijanja dolazi nakon bujica i poplava, kada spore izlaze iz tla.
Vakcinisanje životinja i uklanjanje bolesnih i zaraženih znatno je smanjilo učestalost oboljevanja od ove bolesti, ali spore antraksa se i dalje mogu naći na uzorcima tla u celom svetu.
Preživari goveda, koze, ovce, konji oboleli od antraksa najčešće uginu iznenada bez izraženih znakova bolesti, iako kod nekih može doći do teturanja, drhtanja, probavnih smetnji i otežanog disanja. Lešina se nakon smrti brzo nadima, a iz telesnih šupljina može da se cedi tamni krvavi iscedak.
Životinje obolele od antraksa se ne leče, već se sprovode mere kontrole pravilnog odlaganje leša, ograničenje kretanja i vakcinacija osetljivih životinja kao najvažnija mera preventive. Takođe, važne su biosigurnosne mere, čišćenje i dezinfekcija, kao i suzbijanje glodara. Prenos bolesti s jedne životinje na drugu nije dokazan, a bolest se širi prvenstveno kroz okolinu. Redovna vakcinacija stoke u područjima gde postoji rizik, pažljiv veterinarski nadzor i pravilno odlaganje lešina su od ključnog značaja.
Uzročnik u organizam preživara najčešće ulazi hranom i vodom koja je zagađena sporama bacila antraksa. Daljem prodoru u organizam pogoduju, gotovo uvek prisutna oštećenja sluzokože usta. Infekcija kroz kožu u goveda je retka, a nešto je češća u ovaca zbog ozleda koje nastaju pri striže ili kastraciji. U konja i pasa uzročnik takođe ulazi hranom i vodom, a oštećenja sluznice i ovde su značajna u genezi bolesti.
Udahnute ali i progutane, spore bacila antraksa fagocituju plućni makrofagi koji ih prenose do traheobronhalnih limfnih čvorova. Tu spore proklijaju, te limfnim sistemom vegetativni oblik dospeva u krv kojom biva raznesen po celom organizmu, a naročito se zadržava u slezini, stvarajući na taj način sekundarne centre infekcije i proliferacije.
Ugroženi i ljudi
Ljudi se mogu zaraziti antraksom preko kože, udisanjem spora ili konzumiranjem kontaminirane hrane, što rezultira razvojem kožnog, plućnog ili crevnog oblika bolesti, od kojih je kožni oblik najčešći. Infekcija se ne prenosi sa čoveka na čoveka, već samo kontaktom sa zaraženom životinjom ili proizvodom.
Kožni antraks javlja se nakon kontakta kože sa tkivima ili proizvodima zaraženih životinja i manifestuje se pojavom tamnih, bezbolnih rana ,crnih pustula koje liče na bubuljice na izloženim delovima tela, obično praćenih blagim opštim simptomima. Ako se ne leči na vreme, može se proširiti na krvotok i dovesti do sepse. Plućni oblik se javlja se nakon udisanja nekoliko hiljada spora, a bolest u početku podseća na grip, ali veoma brzo napreduje u teško stanje sa respiratornim tegobama i šokom, često sa smrtnim ishodom. Crevni oblik se javlja nakon konzumiranja zaraženog mesa i karakteriše ga visoka temperatura, povraćanje, jaki bolovi u stomaku i krvava dijareja, a smrtnost je takođe visoka bez blagovremenog lečenja.
Dijagnoza antraksa se vrši analizom krvi, brisa rane ili sputuma u laboratoriji. Uspeh lečenja u velikoj meri zavisi od brzine reakcije. Leči se antibioticima kao što su penicilin, ciprofloksacin ili doksiciklin. Prevencija igra ključnu ulogu u kontroli antraksa.
Istorijat bolesti
Kao izuzetno „maligna“ zarazna bolest antraks je bio poznata još od davnina. Drevni arapski lekari opisali su antraks kod ljudi kao „Persijski požar“. Naziv ,,crni prišt,, potiče još iz doba Hipokrata. Za patogene osobine antraksa znalo se i u srednjem veku kada je on korišćen kao biološko sredstvo u pojedinim ratovima. Zaraćene strane koristile su ga kao ,, biološko oružje,, jer su leševe kontaminiranih životinja katapultom bacali preko zidina opsednutih utvrđenja i čekali da se stanovništvo razboli i umre od posledica epidemije. Prve epidemije antraksa registrovane su u 9. i 10. veku bolest se sa divljih životinja sve više prenosila na domaće. U 16 veku kod Mlečana postojala je zakonska odredba, kojom se prodavci mesa zaraženog antraksom kažnjavaju smrću. Velika epidemije antraksa koja je izbila 1607.godine na Starom kontinentu, usmrtila je preko 60.000 ljudi.
Epidemija antraksa koja je od 1876 do 1877. pretila da uništi stočni fond Francuske motivisala je Pastera da započne istraživanja u ovoj oblasti metoda poznata i kao metoda inokulacije. Odmah nakon završetnog istraživanja atenuisani (oslabljeni) oblik uzročnik bolesti je podeljena širom Francuske i stoka je masovno vakcinisana. Rezultat je bio odličan i sveobuhvatan. Zaustavljana je epidemija antraksa i stvoren je validan imunitet kod životinja na buduća neželjena dejstva antraksa. Paster će nešto kasnije u svojim istraživanjima koristititi istu metodu u suzbijanju epidemije besnila.
U Srbiji se laboratorijski potvrđen slučaj antraksa poslednji put pojavio u opštini Tutin, 2017. godine kod goveda. Od 2007. godine zabeleženo je 9 izbjanja ove bolesti, najčešće kod goveda. Pored goveda bolest je zabeležena i kod koza, a u jednom slučaju i kod konja. Pored opštine Tutin, ovo oboljenje od 2007. godine zabeleženo je u opštini Sjenica (2 pojavljivanja), opštini Pirot (1 slučaj), opštini Vršac (1 slučaj). Najveći zabeležen broj izbijanja ove bolesti od 2007. godine je bio 2011. godine u opštini Novi Bečej (3 pojave bolesti). Kada je svet u pitanju na Afričkom kontinentu se vrlo često pojavljuje. S.C.