Status niskog rizika ne oslobađa kompanije iz Srbije koje plasiraju robu na EU tržište od obaveza prikupljanja geolokacijskih podataka parcela na kojima se soja proizvodi, potvrda o statusu bez deforestacije i legalnosti proizvodnje kao i procena složenosti lanca snabdevanja i potencijalnog rizika od mešanja sa robom iz zemalja višeg rizika ili nepoznatog porekla
Konačno objavljena lista zemalja rizika prema EU regulativi o deforestaciji (EUDR): Šta to znači za proizvođače, prerađivace i izvoznike soje iz Srbije?
Evropska komisija je objavila prvu klasifikaciju zemalja prema riziku od deforestacije u skladu sa EU regulativom o deforestaciji (EUDR), rangirajući zemlje kao „niskog“, „standardnog“ ili „visokog“ rizika. Srbija je svrstana u kategoriju zemalja niskog rizika, što predstavlja značajnu priliku za domaće proizvođače, prerađivače i izvoznike soje.
| Deforestacija je proces uklanjanja ili uništavanja šuma, najčešće kao rezultat ljudskih aktivnosti poput seče stabala, krčenja zemljišta za poljoprivredu, rudarstvo, urbanizaciju ili izgradnju infrastrukture.Ključni aspekti deforestacijeUzroci: seča stabala radi dobijanja drvne građe, krčenje šuma za pravljenje obradivih površina (npr. za uzgoj stoke ili soje), gradnja puteva, naselja, rudnika itd.PoslediceGubitak biodiverziteta – mnoge biljne i životinjske vrste gube svoje prirodno stanište, klimatske promene – šume apsorbuju CO₂, pa njihovo uništavanje doprinosi efektu staklene bašte, erozija tla – bez korenja drveća, tlo postaje nestabilno i sklono eroziji, poremećaj vodnog ciklusa – smanjenje vlage u atmosferi i promena padavinskog režima.Vrste deforestacijePotpuna (clear-cutting): celokupna seča velikih površina; selektivna seča: uklanjanje određenih stabala, što može biti održivije ako se pravilno sprovodi; legalna i ilegalna: mnoge deforestacije širom sveta (npr. u Amazoniji) dešavaju se nelegalno. |
Šta znači status zemlje niskog rizika?
Ova klasifikacija potencijalno donosi određene olakšice prilikom izvoza sojinih proizvoda na tržište Evropske unije. Međutim, važno je naglasiti da status niskog rizika ne oslobađa kompanije iz Srbije koje plasiraju robu na EU tržište od obaveza koje proizilaze iz EUDR-a. I dalje postoji zakonska obaveza prikupljanja geolokacijskih podataka parcela na kojima se soja proizvodi, potvrda o statusu bez deforestacije i legalnosti proizvodnje kao i procena složenosti lanca snabdevanja i potencijalnog rizika od mešanja sa robom iz zemalja višeg rizika ili nepoznatog porekla.
Priprema za EUDR: Rok se bliži
Obaveze iz EUDR-a zvanično stupaju na snagu 30. decembra 2025. godine. Iako je Srbija dobila povoljan status, ostalo je nešto više od šest meseci za pripremu kako bi se izbegli prekidi u izvozu i potencijalne sankcije zbog neusklađenosti.
Rešenja iz prakse: Donau Soja kao podrška industriji
Donau Soja, evropsko udruženje sa više od deset godina iskustva u razvoju održivih lanaca snabdevanja soje bez deforestacije, aktivno podržava svoje članove i partnere u pripremama za EUDR. Na osnovu višegodišnje saradnje sa proizvođačima i prerađivačima, Donau Soja je razvila softversku platformu Crop Insights — inovativno i sveobuhvatno rešenje koje koristi satelitske podatke visoke preciznosti i pokriva celu Srbiju i svih 13 regiona u kojima se gaji soja. Na osnovu tih podataka unapred priprema precizne parcele u digitalnom formatu (GeoJSON), zajedno sa informacijom o stanju deforestacije. To znači da korisnici, čim unesu osnovne geopodatke, odmah dobijaju pregled svojih parcela pod sojom, njihovu tačnu lokaciju i status u skladu sa zahtevima EUDR regulative. Posebno prilagođeno za kompleksne lance sa velikim brojem dobavljača i proizvođača, ova jedinstveno osmišljena platforma omogućava kompanijama da jednostavno i efikasno odgovore na sve izazove nove regulative specifične za tržište soje. Kao član ekspertske grupe za EUDR pri Evropskoj komisiji, Donau Soja blisko sarađuje sa nadležnim institucijama u EU i zemljama Jugoistočne Evrope, pružajući dodatnu stručnu podršku i informacije iz prve ruke. Dr Jovana Đisalov Donau Soja Regionalni Centar Novi Sad