Pčele su jedini insekti na planeti koje proizvode hranu koju jedu i ljudi – med. Od zdravlja pčela zavisi jačina samog društva što direktno utiče na prinos meda. Jedna od bolesti koja napada odrasle medonosne pčele i direktno utiče na pčelinje društvo je amebijaza. Najčešće se javlja kao mešovita infekcija zajedno sa nozemozom, ima vrlo slične simptome pa je teže dijagnostikovati, ali može da nanese nemerljivu štetu pčelinjoj zajednici.
Šta je amebijaza? Amebijaza je parazitska bolest koja najpre napada radilice, a sa njih se prenosi i na ostale pčele u košnici. Uzrok bolesti su paraziti malpighamoeba mellificae koji može imati dva oblika: vegetativni koji je pokretan, hrani se, ima sposobnost razmnožavanja, cilindričnog je oblika i najčešće se pričvršćuju za epitel pčele. Drugi je u obliku okrugle ciste i nešto su veće od cista nozeme. Izbacuju se u spoljašnju sredinu i predstavljaju infektivan oblik. Mogu biti zarazne i do šest meseci, a ciklus razvoja na pčeli traje 24-38 dana.
Amebijaza se najčešće se javlja u proleće, jer joj odgovaraju vremenski uslovi a nestaje nakon nekoliko meseci. Međutim, ukoliko je društvo slabije može da zahvati veći broj pčela i tada izaziva pomor radilica i veliku štetu. Infekcija izaziva upalu creva kod pčela koja postepeno postaje nesposobna za rad.
Kako se uglavnom javlja zajedno sa nozemozom, simptomi su vrlo slični. Prvo se zapaža slabost pčela i najpre uginu stare pčele, ali se infekcija lako prenosi i na članove društva. U početku je primetan otečen stomak odraslih pčela, a kako bolest napreduje pojavljuje se jak i izrazito smrdljiv proliv koji se u košnici vidi u vidu žućkastih tačkica po saću, na ulazu i prednjem delu košnice. Usled bolesti pčele gube sposobnost da lete, imaju drhtava krila, puze po zemlji uz strahovito grčenje nogu i na kraju umiru.
Kako su simptomi vrlo slični simptomima nozemoze konačnu dijagnozu je moguća postaviti tek nakon laboratorijskog pregleda pčela. Za pregled se uzima sadržaj creva živih pčela, kao i uzorak žućkaste smese proliva koji se sastruže sa košnice.
Zaraza se prenosi putem meda ili polena zagađenog izmetom zaraženih pčela
Pčele se najčešće zaraze putem meda ili polena zagađenog izmetom zaraženih pčela. Radilice se najčešće inficiraju unutar košnice prilikom uklanjanja izmeta i potom infekciju prenose i na ostale pčele u društvu. Bolest može da se prenese sa jedne na drugu zajednicu preko zalutalih pčela nakon izviđanja ili paše, odnosno kada se zaražena pčela vrati u pogrešnu košnicu. Ovu bolest može da prenese i pčelar premeštanjem saća iz zaraženog u zdravu zajednicu ili korišćenjem inficirane pčelarske opreme i alata.
Specifična terapija za ovu bolest ne postoji, pa se pčelarima savetuje da se drže dobre pčelarske prakse koja može pomoći u prevenciji i suzbijanju ove infekcije. Pre svega redovito čistite i dezinfikujte pčelarsku opremu i alate za košnicu, idealno bi bilo posle svake upotrebe. Proverite da li se košnice nalaze na dobrom, sunčanom mestu bez mogućnosti zadržavanja vlage unutar same košnice. Vodite računa o pravilnoj ishrani pčela, posebno tokom zime kako bi društvo bilo zdravo i jako. Suzbijanje drugih bolesti, posebno varoe je izuzetno važno jer jača imunitet pčela. Ukoliko primetite tačkasti proliv po saću odmah ga uklonite iz košnice koju treba temeljno očistiti. Nikako ne hranite pčele medom ili polenom uzetim od oslabljene, bolesne ili stradale zajednice, ne menjate okvire između zdravih i zaraženih pčelinjih zajednica, redovno održavajte higijenu na pčelinjaku i u košnicama.
Ukoliko je do zaraze već došlo preduzimaju se iste mere kao i kod nozemoze. Na tržištu postoje razni farmaceutski preparati za lečenje ove bolesti sa različitom efikasnošću, ali kao i sa svakim lekom treba biti oprezan i strogo se pridržavati uputstava.
Ukoliko niste ljubitelj farmaceutskih preparata postoji i prirodan lek nozevoj koji može da napravi svaki pčelar za sopstvene potrebe.
Nozevoj – prirodan lek
Priprema leka: Potrebno: 5 litara destilovane vode, 5 litara alkohola od 96% , 1 kg žalfije (salvija oficinalis) 1 kg Vresak (satureja montana) 0,3 kg rtanjskog čaja.
Priprema: U veću posudu 12 do 15 litara sipate biljke i preko toga destilovanu vodi i alkohol. Dobro izmešate, poklopite i ostavite na tamnom mestu 7-10 dana. Nakon toga čaj se procedi kroz dvostruku gazu i spreman je za upotrebu. Može da se dodaje u sirup za pčele i to 0,5 – 1 litar leka na 50 litara sirupa. Iskusni pčelari savetuju da se nozevoj koristi preventivno svake jeseni i proleća kao zaštita pčelinjeg društva od nozemoze, ali i drugih gljivičnih infekcija zajednice. Izvor: Agrobiznis magazin